دوران محمد مرسی را باید دوران اوج‌گیری اختلاف و جدایی مصر و سوریه از یکدیگر تلقی کرد. شاید در هیچ برهه‌ای از برهه‌های تاریخ معاصر جهان عرب، دمشق و قاهره تا این حد از یکدیگر دور نمانده بودند.

وقتی محمد مرسی برای تحویل ریاست جنبش عدم تعهد به تهران آمد، تندترین سخنان او نه متوجه اسرائیل، بلکه متوجه حاکمان سوریه بود و گروه نمایندگی سوریه نیز در پی شنیدن سخنان تند او، جلسه را ترک کردند. وقتی مرسی از قدرت برکنار شد، شاید تندترین سخنان در استقبال از این واقعه، از سوی رئیس‌جمهور سوریه صادر شد.

اما علی‌رغم این تندی‌ها، تاریخ گواهی می‌دهد که پیوندهای تاریخی بین سوریه و مصر بیش از آن بوده است که امروز به‌نظر می‌رسد. مصر و سوریه، دو پایگاه بزرگ جنبش‌های روشنفکری در جهان عرب بوده‌اند و بالاخص عقاید «پان‌عربیستی» در این دو کشور ریشه دوانده است. در شرایطی که غالب کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس از نظر تولید اندیشه نوعی رکود تاریخی را تجربه می‌کردند، اندیشمندان در مصر و سوریه فعال‌تر از تمام نقاط جهان عرب بودند.

* آرمان اتحاد عرب و «جمهوری عربی متحده»